6. LECKE

Szavak

κρύος-α-ο hideg
ωραίος-α-ο sz�p, j�
ο φραπές (tsz.: φραπέδες) jegesk�v�
πόσος-η-ο mennyi, h�ny
καινούργιος-α-ο �j
παλιός-ά-ό r�gi
πολύς (πολλή, πολύ) (tsz.: πολλοί, πολλές, πολλά) sok
λίγος-η-ο kev�s
φτιάχνω (φτιάξω) k�sz�t
η σούπα leves
το αναψυκτικό �d�t�ital
το κτίριο �p�let
κουρασμένος-η-ο f�radt
η πρωτεύουσα f�v�ros
ο γιος vki fia
το δωμάτιο szoba
φωτεινός-ή-ό vil�gos
ποιανού είναι; ki�?
αρχίζω (-σω) kezd, kezd�dik
η κόρη vki l�nya
γεια σου! szia!
γεια σας! sziasztok! �dv�zl�m!
καλημέρα! j� napot k�v�nok!
καλησπέρα! j� est�t k�v�nok!
καληνύχτα! j� �jszak�t k�v�nok!
κύριος �r
κυρία h�lgy
νεαρός fiatal, fiatalember
πόσων χρόνων είσαι; h�ny �ves vagy?
τι ώρα είναι; h�ny �ra van?
τι ώρα; h�ny �rakor?
λεπτό perc
και (�r�n�l) m�lt
παρά (�r�n�l) lesz
τέταρτο negyed
μισή f�l
το πρωί reggel
το μεσημέρι d�l
το απόγευμα d�lut�n
το βράδυ este
η νύχτα �jszaka
μέχρι -ig
φεύγω (φύγω) elindul, elmegy
ανοίγω (-ξω) (ki)nyit
κλείνω (-σω) becsuk, z�r
τελειώνω (-σω) befejez, befejez�dik το έργο film
το ευρώ eur�
το φιορίνι forint
το δολάριο doll�r
η λίρα font
πόσο κάνει; mennyibe ker�l?

A N�VSZ� T�BBES SZ�MA

A f�n�v, valamint az annak nem�vel �s eset�vel egyeztetett hat�rozott n�vel� �s mell�kn�v t�bbes sz�m�t a k�vetkez�k szerint k�pezz�k:

A fenti t�bl�zatb�l az al�bbiak �llap�that�ak meg:

• A mell�knevek az egyes sz�mban -ος, -η, -ο v�gz�d�s� f�nevek ragoz�s�t k�vetik: καλοί φίλοι, καλοί άντρες.
• Az egyes sz�mban -ας, -ης, -α, -η v�gz�d�s� h�m- �s n�nem� f�nevek t�bbes sz�ma mindk�t esetben -ες: άντρες, χάρτες, φίλες, γυναίκες.
• Α t�rgyeset h�mnemben mutat n�mi elt�r�st az alanyesett�l, n�nemben csak a hat�rozott n�vel�n�l k�l�nb�zik, semlegesnemben viszont teljesen megegyezik.

Megjegyz�s:

• A mag�nhangz�t�v� mell�knevek egyes sz�m� n�nem� v�gz�d�se – kev�s kiv�telt�l eltekintve – az eddig tanultakt�l elt�r�en -α: η ωραία Ελλάδα a sz�p G�r�gorsz�g, η κρύα θάλασσα a hideg tenger. T�bbes sz�mban viszont m�r megsz�nik ez a k�l�nbs�g: όμορφες/ωραίες γυναίκες.
• A καφές �s φραπές t�bbes sz�ma alany- �s t�rgyesetben egyar�nt καφέδες, illetve φραπέδες.

P�ld�k

A g�r�g�k G�r�gorsz�gban laknak. → Οι Έλληνες μένουν στην Ελλάδα.

Van h�rom j� bar�tom. → Έχω τρεις καλούς φίλους.

Nikosznak van n�gy sz�p bar�tn�je. → Ο Νίκος έχει τέσσερις ωραίες φίλες.

K�rek h�rom narancsl�t �s h�rom fagyit. →Παρακαλώ τρεις πορτοκαλάδες και τρία παγωτά.

A magyar n�k sz�pek �s okosak. → Οι Ουγγαρέζες είναι όμορφες και έξυπνες.

A g�r�g n�k tudnak g�r�g�l. → Οι Ελληνίδες ξέρουν ελληνικά.

Ismered a bar�tn�imet? → Ξέρεις τις φίλες μου;

Az �j bar�tn�m nem ismeri a r�gi bar�tn�imet. → Η καινούργια φίλη μου δεν ξέρει τις παλιές φίλες μου.

Mennyi s�rt k�rsz? → Πόση μπύρα θέλεις;

Nem k�rek sokat, csak keveset. → Δεν θέλω πολλή, μόνο λίγη.

H�ny (�veg) s�rt k�rsz? → Πόσες μπύρες θέλεις;

Kosztasznak kev�s bar�tja van. → Ο Κώστας έχει λίγους φίλους.

Sok gondod van. → Έχεις πολλά προβλήματα.

A πόσος-η-ο egyes sz�mban a mennyi?, t�bbes sz�mban a h�ny? k�rd� n�vm�snak felel meg:

Πόσον καφέ θέλεις; Mennyi k�v�t k�rsz? Πόση ώρα έχεις; Mennyi id�d van? Πόσους φίλους έχεις; H�ny bar�tod van? Πόσους Έλληνες ξέρεις; H�ny g�r�g�t ismersz?

A sok ragoz�sa – egyes sz�mban – rendhagy�s�gokat mutat:

Ford�t�s g-m

Πόσα παγωτά θέλετε; → H�ny fagyit k�rsz?

Θέλω τρία παγωτά και τέσσερις φραπέδες. → K�rek h�rom fagyit �s n�gy jeges k�v�t.

Στη Βουδαπέστη μένουν πολλοί Έλληνες. → Budapesten sok g�r�g lakik.

Οι Ούγγροι φτιάχνουν καλές σούπες. → A magyarok j� leveseket k�sz�tenek.

Δεν έχουμε πολλούς φίλους στην Ιταλία. → Nincs sok bar�tunk Olaszorsz�gban.

Τι αναψυκτικά έχετε; → Milyen �d�t�j�k van?

Ο Κώστας είναι στο σινεμά με τους φίλους του. → Kosztasz moziban van a bar�taival.

Σου αρέσει αυτό το κτίριο; → Tetszik ez az �p�let?

Σου αρέσουν τα λουλούδια που είναι στην πλατεία; → Tetszenek a t�ren l�v� vir�gok?

Ford�t�s m-g

H�ny bar�tod van? → Πόσους φίλους έχεις;

H�ny s�rt k�rtek? → Πόσες μπύρες θέλετε;

Nikosznak h�rom sz�p gyereke van. → Ο Νίκος έχει τρία όμορφα παιδιά.

Van k�t �tlevelem. Egy magyar �s egy g�r�g. → Έχω δύο διαβατήρια. Ένα ουγγρικό και ένα ελληνικό.

Nagyon f�radt vagy. Tal�n sok gondod van? → Είσαι πολύ κουρασμένος. Μήπως έχεις πολλά προβλήματα;

K�rek k�t citroml�t, h�rom narancsl�t �s n�gy k�v�t. → Παρακαλώ δύο λεμονάδες, τρεις πορτοκαλάδες και τέσσερις καφέδες.

K�rek n�gy s�rt a bar�taimnak. → Παρακαλώ τέσσερις μπύρες για τους φίλους μου.

Otthon vagyok a bar�tn�immel. → Είμαι στο σπίτι με τις φίλες μου.

A BIRTOKOS ESET

Az eddig megismert v�gz�d�s� f�nevek, illetve az azokra vonatkoz� n�vel�k �s mell�knevek k�pz�se birtokos esetben a k�vetkez�:

A fenti t�bl�zatb�l is meg�llap�that�, hogy a birtokos eset k�pz�se – a hangs�lyoz�st�l eltekintve – nem t�l bonyolult: egyes sz�mban az -ος �s -ο v�g� szavakn�l a birtokos eset v�gz�d�se -ου, az -ι v�g�ekn�l -ιου, az -ας �s -ης v�g�ekn�l elmarad a -ς ellent�tben a n�nemmel, ahol a sz� v�g�hez -ς j�rul. T�bbes sz�mban viszont minden f�n�vn�l -ων v�gz�d�ssel tal�lkozunk, a hat�rozott n�vel�k �s mell�knevek eset�ben pedig megsz�nik a nemek k�z�tti k�l�nbs�g.

Az egyed�li neh�zs�get a hangs�lyoz�si szab�lyok jelentik, amelyek megismer�s�t el�g halad� szinten elsaj�t�tani. Egyel�re b�ven megel�gedhet�nk azzal a megfigyel�ssel, hogy t�bbes sz�m birtokos esetben a hangs�ly �ltal�ban, egyes sz�mn�l pedig a harmadhangs�lyos –ος �s -ο v�g� szavak t�bbs�g�n�l a sz� v�ge fel� v�ndorol: άνθρωπος – ανθρώπου, αεροδρόμιο – αεροδρομίου.

Fontos viszont megjegyezni, hogy m�g a magyarban a birokos jelz� – a birtokos – megel�zi a jelzett sz�t – a birtokot –, addig a g�r�gben �ltal�ban ennek a ford�tottj�val tal�lkozunk: Nikosz feles�ge sz�p. – H γυναίκα του Νίκου είναι όμορφη. Ha pedig a birtokos maga az �ll�tm�ny – n�vsz�i �ll�tm�ny –, ne felejts�k el a g�r�gben a l�tig�t kitenni el� – igei-n�vsz�i �ll�tm�ny: Az aut� Nikosz�. – Το αυτοκίνητο είναι του Νίκου.

P�ld�k

Ki� ez az aut�? → Ποιανού είναι αυτό το αυτοκίνητο;

Ez az aut� Nikosz�/Mari��. → Αυτό το αυτοκίνητο είναι του Νίκου / της Μαρίας.

Maria aut�ja piros. → Το αυτοκίνητο της Μαρίας είναι κόκκινο.

Magyarorsz�g f�v�rosa Budapest. → Η πρωτεύουσα της Ουγγαρίας είναι η Βουδαπέστη.

Leonidasz apuk�ja g�r�gtan�r. → Ο πατέρας του Λεωνίδα είναι δάσκαλος ελληνικών.

Ford�t�s g-m

Αυτό το βιβλίο είναι του Κώστα. → Ez a k�nyv Kosztasz�.

Ο γιος του Αλεξάνδρου είναι καλός μαθητής. → Alexandrosz fia j� tanul�.

Η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η Αθήνα. → G�r�gorsz�g f�v�rosa Ath�n.

Τα δωμάτια του σπιτιού είναι φωτεινά. → A lak�s szob�i vil�gosak.

Ford�t�s m-g

Ki� ez a k�nyv? → Ποιανού είναι αυτό το βιβλίο;

V�r (t�ged) a bar�tom anyuk�ja. → Σε περιμένει η μητέρα του φίλου μου.

Mi G�r�gorsz�g f�v�rosa? → Τι είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδας;

H�nykor kezd�dik a g�r�g�ra? → Τι ώρα αρχίζει το μάθημα ελληνικών;

Ez a k�nyv nem Hrisztosz�, hanem Vaszilisz�. → Αυτό το βιβλίο δεν είναι του Χρήστου, αλλά του Βασίλη.

Az �letkor kifejez�se

Az alapk�rd�s: H�ny �ves vagy? G�r�g�l: Πόσων χρόνων είσαι;*
Az �letkort, mint ahogy az a k�rd�sb�l is kider�l, birtokos esettel fejezz�k ki. Egyed�l azt kell megjegyezni, hogy az 1, 3 �s 4 sz�mneveknek birtokos eset�k is van: ενός, τριων, τεσσάρων.

P�ld�k

* A „χρόνων”-t „χρονών”-nak is lehet mondani, s olykor a sz�v�gi -ν is elmarad.

A MEGSZ�L�T� ESET

A megsz�l�t� eset tulajdonk�ppen megegyezik az alanyesettel (pl. Μαρία! Ελένη! Χρυσούλα! κοριτσάκι! άνθρωποι! κυρία!), kiv�ve az egyes sz�m� h�mnem� szavakat, ahol elhagyjuk a sz�v�gi –ς-t (pl. Νίκο! Κώστα! Βασίλη! Χρήστο! Γιάννη! Γιώργο!). Egyes –ος v�g� szavak megsz�l�t�skor –ε v�gz�d�st kapnak. Ezzel els�sorban – de nem kiz�r�lag – a hosszabb szavakn�l tal�lkozhatunk, keresztnevek eset�ben pedig a teljes, nem r�vid�tett alakokn�l (pl. Κωνσταντίνε! → Κώστα! Νικόλαε! → Νίκο!

P�ld�k

AZ �RA

K�t alapk�rd�s van: H�ny �ra van? �s H�ny �rakor?

H�ny �ra van?

G�r�g�l: Τι ώρα είναι;

A v�laszhoz a k�vetkez�k ismerete sz�ks�ges:

• a v�laszban ugyan nem mondj�k ki sem azt, hogy �ra, sem azt, hogy perc, m�gis tudnunk kell, hogy az �ra (ώρα) n�-, a perc (λεπτό) pedig semlegesnem�, az ezekre utal� sz�mok ugyanis ennek megfelel�en szerepelnek az adott nemben.
• a magyart�l elt�r�en az id�t nem viszony�tjuk sem a negyed, sem a f�l �r�hoz, csakis az eg�szhez. A 30. percig az eg�sz �r�hoz adunk hozz� (και), a 31. perct�l a k�vetkez� eg�szb�l vonunk le (παρά). K�t sz�t kell m�g tudni: negyed – τέταρτο, f�l – μισή.

P�ld�k

Τι ώρα είναι;

H�ny �rakor?

G�r�g�l: Τι ώρα;
A v�lasz megad�s�hoz a σε el�lj�r�sz� lesz seg�ts�g�nkre, amely �sszeolvad az azt k�vet� hat�rozott n�vel�vel, azaz f�l kett�ig a στη, f�l kett� ut�n a στις ker�l a sz�mn�v el�.

P�ld�k

Ha az id�pontot a napszakkal egy�tt haszn�ljuk, akkor el�sz�r az �r�t mondjuk, s ut�na a napszakot, amely t�rgyesetben, a r� vonatkoz� hat�rozott n�vel�vel egy�tt �ll: reggel 7-kor στις 7 το πρωί, d�li 2-kor (ez a g�r�g�kn�l m�g d�lnek sz�m�t) στις 2 το μεσημέρι, d�lut�n 5-kor στις 5 το απόγευμα, este 10-kor στις 10 το βράδυ, �jjel 1-kor στη 1 τη νύχτα.
M�g egy fontos k�rd�s lehet: H�ny �r�t�l h�ny �r�ig? G�r�g�l: Από τι ώρα μέχρι τι ώρα;

Ford�t�s g-m

Τι ώρα θα είσαι στο σπίτι; → H�nykor leszel otthon?

Τι ώρα φεύγει το τρένο για τη Θεσσαλονίκη; → H�nykor indul a vonat Thesszalonikibe?

Θα σε περιμένω στις έξι στην πλατεία. → Hatkor v�rlak a t�ren.

Οι τράπεζες ανοίγουν γύρω στις οχτώ. → A bankok nyolc k�r�l nyitnak.

Η ταινία αρχίζει στην τηλεόραση στις δέκα και τέταρτο. → A film negyed tizenegykor kezd�dik a t�v�ben.

Θα είμαστε στο πανεπιστήμιο μέχρι τις εφτά το απόγευμα. → D�lut�n h�tig az egyetemen lesz�nk.

Ford�t�s m-g

H�ny �rakor z�r az �zlet? → Τι ώρα κλείνει το μαγαζί;

A tan�ra nyolckor kezd�dik, �s f�l t�zkor �r v�get. → Το μάθημα αρχίζει στις οχτώ, και τελειώνει στις εννιά και μισή.

H�ny �rakor indul a rep�l� Budapestre? → Τι ώρα φεύγει το αεροπλάνο για τη Βουδαπέστη;

Reggel nyolct�l d�lut�n �tig otthon leszek. → Θα είμαι στο σπίτι από τις οχτώ το πρωί μέχρι τις πέντε το απόγευμα.

A film kilenc ut�n t�z perccel kezd�dik a moziban. → Το έργο αρχίζει στο σινεμά στις εννιά και δέκα.

SZ�MNEVEK 200-T�L

A sz�zasokn�l megk�l�nb�ztetj�k a nemeket, a mell�kn�vi ragoz�s� sz�mneveket csak t�bbes sz�m� alakjukban haszn�ljuk. Mivel ilyen nagy sz�mokat f�leg p�nzekre vonatkoztatva haszn�lunk, az al�bbi t�bl�zatban a n�- �s semlegesnem� alakokat emelj�k ki, a p�nznemek ugyanis ilyen nem�ek, pl. το ευρώ eur�, το δολάριο doll�r, το φιορίνι forint, η λίρα font.

P�ld�k

Az ezer ragoz�s�ra ugyanaz vonatkozik, mint a sz�zasok�ra, azaz a vonatkoztatott sz� nem�vel kell egyeztetni. K�tezert�l viszont az ezresek �s a milli�k m�r nem mell�knevek, hanem f�nevek, amelyek neme a viszony�tott sz� nem�t�l f�ggetlen�l adott.

�gyelni kell viszont arra, hogy az ezresek, illetve milli�k el�tt �ll� sz�mneveket nemben ezekkel, s nem mag�val a vonatkoztatott sz� nem�vel kell egyeztetni.

P�ld�k